Graag willen we u volop laten genieten van dit unieke stukje Vlaanderen. Daarom geven we u een beknopte, historische beschrijving van de ontstaansgeschiedenis van het Zwin en de Zwinsteden, die vandaag op uw route liggen.
Ontstaansgeschiedenis
In het begin van de 12e eeuw teisterde een zware stormvloed een deel van de Vlaamse kust. Toen de zee terugtrok, ontstond een natuurlijke geul: ‘t Zwin. In die tijd was de nieuw gevormde zeearm een van de belangrijkste van West-Europa. In Brugge ontmoetten handelslieden van alle gewesten elkaar. Op ‘t Zwin was het een af- en aanvaren van vele schepen. Aan de linkeroever van ‘t Zwin ontstonden de nederzettingen: Mude (Sint Anna ter Muiden), Hoeke, Oostkerke, Monnikenrede (verdwenen) en Damme. Als enige stad aan de rechteroever ontwikkelde zich Lamminsvliet, het tegenwoordige Sluis.
Het Zwin werd in de loop der geschiedenis het strijdtoneel van vele bloedige gevechten tussen rivaliserende landen. Gedurende de tachtigjarige oorlog (1568-1648) werden op de linker- en rechteroever van het Zwin verdedigingslinies aangelegd. Respectievelijk door de Spanjaarden en de Nederlanders. Brugge probeerde de verzanding van het Zwin tegen te gaan. Maar dit mislukte. De natuur sloeg onverbiddelijk toe. Door de vele inpolderingen en de aanleg van de internationale dijk (1872) werd de zeearm definitief afgesloten van de zee. Tegenwoordig blijft alleen een geul met zeewater in de duinen over.
Sluis
Een merkwaardig stadje met een rijk verleden. Het verwierf in 1290 stadsrechten. De strategische ligging aan de rechteroever van het Zwin was de reden dat de stad verschillende malen werd geplunderd en verwoest. Niet voor niets werd Sluis voorzien van verdedigingswerken. Vandaag kunnen we nog volop genieten als we een prachtige wandeling maken over de gerestaureerde wallen en poorten. Maar…… mooie liedjes duren niet lang. Ook Sluis verloor haar pracht en praal. Dit alles door de verzanding van het Zwin. Begin 16e eeuw was Sluis vervallen tot een vissershaven. Jantje van Sluis hielp de stad tijdens de tachtigjarige oorlog. Hij redde Sluis van verdere aanvallen van Spanjaarden in 1606. Trots prijkt deze volksjongen nog steeds als klokkenist hoog in de toren van het Belfort (gebouwd in 1375 en enig in zijn soort in Nederland). Vanuit deze bevoorrechte positie trekt hij een knipoog naar de beroemdste zoon van Sluis: Johan Hendrik van Dale (1828-1872). Jammer dat weinig toeristen beseffen dat Johan een rasechte Sluizenaar was. Het begin van de 19e eeuw werd gekenmerkt door de aanleg van het Napoleonkanaal, beter gekend als de Damse vaart. Deze waterweg moest een verbinding tot stand brengen tussen Brugge en de Westerschelde. Na de nederlaag van Napoleon werd het kanaal doorgetrokken tot Sluis (1858). In de tweede helft van de 19e eeuw verloor Sluis door inpolderingen haar laatste verbinding met het Zwin en de zee. De laatste catastrofe in het roemrijke verleden van de stad was het bombardement tijdens de tweede wereldoorlog. Maar……, zoals een feniks is Sluis, jong als nooit tevoren, uit haar as verrezen.
Sint Anna ter Muiden
Deze nederzetting is ouder dan Sluis. De stad kreeg reeds in 1242 stadsrechten en heette toen Mude (monding van het Zwin). Ze nam deel aan de handel op Engeland en werd lid van de Vlaamse of Engelse Hanze. Mude werd ook niet gespaard van oorlogen en rampen.
De voornaamste getuige van dewelvaart van Mude is zeker de 14 e eeuwse toren van de St. Annakerk, De rest van de vroegere monumentale kruiskerk werd verwoest tijdens de 80-jarige oorlog. In 1653 heeft men er een preekkerkje tegen aan gebouwd. Toen in de 15 e eeuw het prefix Sint Anna aan de benaming Mude werd toe gevoegd, maakte de verzanding van het Zwin reeds een eind aan de bloei van de stad.
Menigeen denkt met weemoed en nostalgie aan vervlogen tijden als men het pittoreske met keien bestrate marktpleintje van Sint Anna bewondert. De dorpspomp in Lodewijk-stijl (1789) en het schuin daar tegenover liggend raadhuisje met het klokkentorentje (1790) zijn museumstukken op zich. Het zijn niet alleen schilders en kunstenaars van rond de eeuwwisseling die Sint Anna ontdekt hebben, maar nog jaarlijks worden er in dit stadhuisje tentoonstellingen gehouden van diverse kunstenaars.
In 1880 is Sint Anna bij Sluis gevoegd en het gehele dorpje is tot beschermd dorpsgezicht verklaard. Een plekje uit duizenden……………….
Damme, Hoeke, Oostkerke
In de 12e eeuw vloeide het Zwin tot aan Damme. Alle goederen bestemd voor Brugge moesten op kleinere schepen over geladen worden te Damme.
Brugge wilde een uitweg naar zee en grijpt de kans om een dam te bouwen aan het uiteinde van het Zwin. In 1180 kreeg Damme stadsrechten en ook het stapelrecht voor de haring. De nederzetting krijgt op haar beurt te kampen met verzanding van het Zwin. Ze moet haar belangrijke taak als voorhaven van Brugge afstaan aan Sluis. Ondanks deze beproeving bouwt de stad in de 15e eeuw toch nog een stadhuis. De 80-jarige oorlog spaart ook Damme niet.
In 1846 graaft men evenwijdig ook een kanaal, het Schipdonkkanaal of Stinker, voor de afwatering van het bevuilde bovenwater van de Leie.
Tijdens de tweede wereldoorlog (mei 1940) lieten de terugtrekkende Franse troepen de Siphons (grote duikers) nabij Oostkerke dynamiseren. De Damse vaart liep bijna volledig vol leeg.
Tussen Damme en Sluis bevinden zich Oostkerke en Hoeke.
Bijzonder fraai is de Krinkeldijk, gelegen tussen Oostkerke en Hoeke. (Hierlangs wordt ook een stuk van de Zwinstedenloop afgelegd)
Botanici kunnen hier hun hartje ophalen. Een grote verscheidenheid aan planten komt er voor.
Hoeke ontstond in de 13e eeuw in de gloed van Dammes en Brugges welvaart. Het werd gesticht op een hoekig stuk land. Daar bevindt zich de Sint Jacobskerk, met rondom het kerkhof.
Beroemde figuren uit het verleden hebben in dit gebied geleefd.
Het zijn niet de minsten: Jacob van Maerlant, de legendarische Tijl Uilenspiegel uit Damme en de bekende Johan Hendrik van Dale.
Hopelijk zien we u spoedig terug en ontdek dan al het mooie dat dit uniek stukje Vlaanderen te bieden heeft.
